0912 688 865 / phamdinhhuyenvlc@gmail.com
Dương lịch: 13/02/2025 / Âm lịch: 16/01/2025

Đôi lời bàn về lễ Ông Công, ông Táo

Tin tức | 22/01/2025 | 73 lượt xem

mam co cung ong tao 23 thang chap

Đôi lời bàn về lễ Ông Công, ông Táo

LỄ NGHI TỐT NHẤT Ở TÂM

Thuở nhỏ, vào ngày 23 tháng Chạp, ngày tiễn Ông Công, Ông Táo về trời, tôi vẫn thường giúp đỡ cha mẹ lau dọn bàn thờ, bao sái bát hương. Buổi sáng, trước khi bao sái, cha tôi thường thắp hương, đọc văn khấn để xin phép quan thần linh, thổ địa. Chổi quét, khăn lau, bao giờ cha tôi cũng dùng riêng, sạch và mới. Nước lau cũng phải thanh khiết. Đầu tiên là lau bằng nước mưa. Sau đó mới dùng rượu trắng pha với gừng giã nhỏ hoặc nước ngũ vị hương lau cho thơm, cho sạch. Ông luôn dặn tôi hãy làm một cách chậm rãi, cẩn trọng, nhẹ nhàng với cái tâm đầy thành kính. Đặc biệt khi lau bài vị, bát hương, bàn tay trái bao giờ cũng giữ chặt, tay phải cầm khăn nhẹ nhàng lau để tránh bát hương bị xê dịch, sợ “động”, sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống con cháu trên trần. Tất cả chân hương thắp trong năm, cha tôi rút bớt, chỉ để lại 3 hoặc 5 chân nhang, sau đó hóa cùng với tiền vàng.

Cha tôi thường bảo: “Trong đời sống tâm linh người Việt Nam, thờ cúng tổ tiên, ông bà là một trong những phong tục, nghi thức quan trọng bậc nhất. Nó ra đời từ lâu, bắt nguồn từ niềm tin về sự bất tử của linh hồn sau khi con người đã chết. Tổ tiên chúng ta cho rằng: linh hồn của người đã khuất vẫn còn hiện hữu trong thế giới này và ảnh hưởng đến đời sống của những người đang sống trên cõi trần. Chết chưa phải là hết. Tuy thể xác tiêu tan nhưng linh hồn bất diệt và thường ngự trên bàn thờ để phù hộ cho con cháu những khi nguy khó. Vì thế, từ ngàn đời nay, dù ở thành thị hay nông thôn, dù nhà giàu hay nghèo, lớn hay bé thì chỗ trung tâm, trang trọng nhất của ngôi nhà bao giờ cũng đặt bàn thờ tổ tiên. Đây là một truyền thống văn hóa tốt đẹp, biểu hiện lòng hiếu thảo, “uống nước nhớ nguồn”, nhớ công ơn sinh thành dưỡng dục, nhớ công đức cao dày của tổ tiên, từ đó mà bồi đắp cái phúc cho mình. Các con cần phải duy trì”.
Cha tôi cũng thường giải thích cho tôi hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa của ngày cúng Ông Công, ông Táo: “Hàng năm, theo quan niệm của người Việt Nam thì đúng vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch là ngày Táo Quân cưỡi cá chép bay về trời để bẩm báo mọi việc lớn nhỏ xảy ra trong gia đình của gia chủ cho Ngọc Hoàng. Cho đến đêm Giao thừa, Táo Quân sẽ quay về hạ giới để tiếp tục công việc trông coi bếp lửa của mình. Táo Quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc nhưng được người Việt chuyển hóa thành sự tích “hai ông một bà”, là vị thần Đất, thần Nhà và vị thần Bếp núc. Từ xa xưa, người dân Việt đã ngưỡng mộ lòng chung thủy của Ông Táo và thờ cúng Ông Táo với hi vọng Táo Quân sẽ giúp họ giữ “bếp lửa” trong gia đình luôn nồng ấm và hạnh phúc. Ông Táo quanh năm ở trong bếp nên biết hết tất cả mọi chuyện tốt, xấu của mọi người nên để cho vua bếp phù hộ cho gia đình sang năm mới gặp được nhiều điều may mắn, người Việt đã làm lễ tiễn đưa Ông Táo về chầu Ngọc Hoàng. 
Ngày 23 tháng Chạp thực sự đã ăn sâu bám rễ vào nếp sống văn hóa tâm linh của người Việt Nam từ ngàn năm nay. Theo nhà văn hóa tâm linh Phan Oanh, chúng ta là sản phẩm của thiên nhiên. Thổ Thần, Thổ Địa và Thổ Kỳ là nguồn năng lượng cho mỗi chúng ta và mỗi gia đình. Thổ Công mang năng lượng khí thiên tiên. Thần linh mang năng lượng âm tính còn Táo quân vua bếp là năng lượng dương tính. Trong vòng tròn đạo có cả âm và dương. Khí thiên tiên điều hòa âm dương. Nếu trong một gia đình, 3 lượng khí này, 3 ông thần thổ công, thần linh và Táo quân vua bếp cân bằng hài hòa thì ngôi nhà ấy âm dương đươc cân đối, chính khí được điều hòa, rất tốt.
Theo quan niệm của tổ tiên chúng ta, các vị thần tại gia ấy sẽ thay mặt “Mẹ thiên nhiên”, thay mặt các vị trời và thần theo dõi những việc chúng ta đã làm trong năm để ghi công và ghi tội. Họ thực sự là những vị thanh gia, giám sát. Nếu gia chủ sống đúng quy luật trời đất, mang đạo trời thế, tích phúc tích đức, họ sẽ được ghi công. Nếu gia chủ sống trái quy luật càn khôn trời đất, tạo ra những nghiệp xấu, tạo ra những tội lỗi, các vị thần sẽ ghi tội. Nếu công đức của mỗi gia đình là nguồn năng lượng tích cực, an vui thì nguồn năng lượng lành ấy sẽ thăng hoa tạo quả ngọt. Nếu tạo ra năng lượng tiêu cực, chúng ta sẽ mất đi cơ hội “đức năng thắng số”. Luật của càn khôn, luật của trời đất rất công bằng. 

Trong khi cha con tôi bao sái bàn thờ thì mẹ ra chợ làng mua sắm thức ăn về làm mâm cơm cúng. Mẹ tôi luôn tin “trần sao âm vậy”. Khi sống cần những gì thì chết cũng cần những thứ ấy. Cùng với 5 thức cúng phổ biến “hương, hoa, trà, quả, thực” thì lễ vật không thể thiếu trong ngày 23 tháng Chạp là cá chép. 

“Tại sao chỉ cúng cá chép mà không phải là voi, ngựa?”. Nhà văn hóa tâm linh giải thích: “Tổ tiên người Việt rất quan tâm đến vấn đề âm – dương. Nam chủ về dương. Nữ chủ về âm. Cho nên tạo hóa sinh ra 3 vị thần bếp. Chủ dương là hai ông thần và một cụ bà mang điện tích âm. Tất cả các loài bơi dưới nước cũng mang điện tích âm. Vì thế, khi cúng ông Táo, ông Táo, người ta cúng cá chép. Các vị thần chủ dương kết hợp với một vật dẫn mang điện tích âm - cá chép vượt vũ môn và tốc độ của các vị thần sẽ đến cõi trời rất nhanh. Bên cạnh đó, việc cúng cá chép còn có hàm nghĩa: Con người tu, vạn vật cũng tu. Tất cả các sinh vật, những loài chạy, loài nhảy, loài bơi, hiện hữu trên trái đất này, đều có ý nghĩa, có khả năng trưởng dưỡng cho nhau. Không chỉ con người chúng ta mà cả những vị thần cũng được thụ hưởng những nguồn năng lượng cao quý đó. Cho nên khi lễ ông Công ông Táo, chúng ta dâng cá chép cũng là khát vọng của muôn loài vươn tới cảnh giới tốt đẹp, năng lượng cao quý”.
Một trong những điều tôi thích làm nhất trong ngày tiễn ông Công ông Táo là theo mẹ ra sông, ra hồ thả cá chép. Mẹ dặn dò: “Con tuyệt đối không được đứng trên thành cầu hay các điểm cao để ném, quăng cá xuống vì làm như vậy cá sẽ chết. Con hãy tìm khúc sông trong, từ từ nghiêng chậu cho cá tự bơi ra hoặc đặt vào lòng bàn tay rồi thả nhẹ nhàng xuống. Sau khi thả cá nên lưu lại một chút xem cá đã bơi khuất chưa, tránh tình trạng cá mắc kẹt hoặc chưa kịp định hướng nên bơi ngược, bị xô dạt lại vào bờ. Khi phóng sinh cần chọn nơi ít người câu cá để tránh lòng tham của những người săn bắt”.

Sau này, trưởng thành, lập nghiệp ở Hà Nội, cứ đến ngày 23 tháng Chạp, tôi lại thực hiện những nghi lễ mà cha mẹ đã chỉ dạy năm xưa. Có điều, kể từ năm 2013, khi được theo chân thiền sư Thích Nhất Hạnh trong chuyến hoằng dương đạo Phật dọc nước Mỹ, được nghe giảng pháp, thực hành thiền định, tôi đã được giác ngộ ít nhiều. Vì thế, tôi bắt đầu điều chỉnh một số nghi thức. Ví như trước đây, nhiều người quan niệm rằng, phải chờ sau ngày 23 tháng Chạp, tức là khi ông Công, ông Táo đã về chầu trời thì mới được dọn dẹp bàn thờ, nếu không sẽ gây kinh động đến thần linh. Theo tôi, đây là sự mê tín. Chúng ta có thể lau chùi bàn thờ quanh năm, nếu thấy bàn thờ có bụi bẩn. Cá nhân tôi là một Phật tử, hầu như ngày nào tôi cũng ngồi thiền, tụng kinh. Và vì thế, tôi lau chùi bàn thờ gia tiên mỗi ngày. 

Tôi cũng không thả cá chép, cúng mặn như mẹ tôi hằng làm. Bởi nếu thả cá chép với mục đích phóng sinh mà vô tình gây bao hệ lụy như cá chết hàng loạt do thả cá từ trên cầu xuống, ô nhiễm môi trường do túi ni lông vứt bừa bãi trên bờ xảy ra những năm gần đây ở nhiều nơi thì cúng chay chính là biểu hiện cao nhất của phóng sinh. 

Vàng mã tôi cũng không đốt nữa. Bởi tôi hiểu, người chết ở cõi âm chỉ cần phước đức thôi. Có phước đức, họ mới sớm được siêu thoát về cõi lành. Do đó, nếu chúng ta thương người mất thì hãy làm đồ chay tiến cúng, tụng kinh niệm Phật, làm lễ cầu siêu, làm việc phước hồi hướng cho họ… Phật giáo chủ trương nhân quả luân hồi và tất cả đều do nơi lòng chí thành mà có cảm ứng. Nếu đem tiền của để phí phạm vào những việc đốt vàng mã thì dù có đốt đi trăm ngàn tờ giấy bạc, nhà lầu, xe hơi cũng chỉ vô ích mà thôi.

Vì thế, với tôi, việc lễ nghi tốt nhất ở tâm. Bàn thờ linh thiêng nhất cũng là ở tâm – một cái tâm thanh tịnh chứa đầy hiểu biết và thương yêu. Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã dạy rằng: Tổ tiên không nằm ở bên ngoài ta mà ở bên trong ta, trong mỗi tế bào cơ thể. Vì thế, tâm ta an, tổ tiên cũng an. Tâm ta hạnh phúc, tổ tiên cũng hạnh phúc.

Bài viết sưu tầm từ FB của "nhà báo Hoàng Anh Sướng".